Królewiecki egzemplarz De humani corporis fabrica Andreasa Vesaliusa (Bazylea 1555) w zbiorach Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2021.654Słowa kluczowe:
Olsztyn, Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum”; Königsberg, Staats- und Universitätsbibliothek; Königsberg, Königliche- und Universitätsbibliothek; Königsberg, Schloßbibliothek; Johannes Zell; Heinrich Zell (1518-1564); Andreas Vesalius (1514-1564); Kaliningrad, Rosja.Abstrakt
Autor podjął próbę analizy pochodzenia egzemplarza De humani corporis fabrica Andreasa Vesaliusa (Basel 1555) z Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie. W toku badań ustalono, że wolumin należał do Johanna Zella (daty życia nieznane) z Kolonii oraz jego syna Heinricha Zella (1518-1564). Heinrich Zell był bibliotekarzem w Bibliotece Zamkowej księcia Albrechta w Królewcu. Książka następnie przeszła do Biblioteki Zamkowej. Od 1827 r. znalazła się w Königliche- und Universitätsbibliothek w Królewcu. Biblioteka ta zmieniała nazwę w 1918 r. na Staats- und Universitätsbibliothek Königsberg. Po II wojnie światowej książka znalazła się Bibliotece Seminarium Duchownego w Olsztynie. Egzemplarz zachowany jest w dobrej formie. Oprawiony został w pracowni introligatorskiej Kaspra Anglera w Królewcu ok. 1560 r.
Bibliografia
Starodruki
• Grabe, M. S., Catalogus librorum quarumlibet facultatum a […] Duce Boguslao Radziwil […] Electorali, quae Regiomonti Borussorum est, Bibliothecae legato donatorum 1668, Regiomonti, typis Friderici Reusneri 1673.
• Roterodamus E., Adagiorvm D. Erasmi Roterodami epitome. Ex nouissima chiliadum recognitione excerpta, Antwerpiae, Ex officina Christophori Plantini, 1564. Theophanes Nonnus, Noni Medici Clarissimi De omnivm Particvlarivm Morborvm Cvratione, sic ut Febres quoque [et] Tumores præter naturam complectatur, Liber…, Argentorati, Excudebat Iosias Rihelius, 1568.
• Vesalius A., De Humani Corporis Fabrica Libri septem, Basileae, ex officina Joannis Oporini, 1543.
• Vesalius A., De Humani Corporis Fabrica Libri Septem, Basileae, ex officina Joannis Oporini, 1555.
• Vesalius A., Librorum […] de humani corporis fabrica epitome, cum annot. N. Fontani, Amstelodami, apud Jo. Janssonium, 1642.
• Vesalius A., Opera omnia anatomica & chirurgica. Cura Hermanni Boerhaave & Bernhardi Siegfried Albini, Lugduni Batavorum, apud Joannem du Vivie at Joan. & Herm. Verbeek, 1725.
Literatura
• Aeltere Universitäts-Matrikeln. I. Universität Frankfurt a. O., Hrsg. E. Friedländer; Mitw. G.H.T. Liebe, E. Theuner, Leipzig 1887, Publicationen aus den K. Preußischen Staatsarchiven, Bd. 1.
• Anselmino Th., Medizin und Pharmazie am Hofe Herzog Albrechts von Preußen (1490- 1568), Heidelberg 2003.
• Bikauskienė D., Bliūdžiūtė O., Drucke Königsberger Provenienz in der Akademiebibliothek Vilnius – Das 16. Jahrhundert, [in:] Königsberger Buch- und Bibliotheksgeschichte, Hrsg. A.E. Walter, Köln 2004, s. [519]-546.
• Burhardt S., Historia pierwszego pięciolecia Biblioteki UMK, „Studia o Działalności i Zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika” cz. III, Toruń 1987, s. 7-31.
• Burmeister K.H., Der Kartograph Heinrich Zell (1518-1564), [in:] Science and history. Studies in honor of Edward Rosen, Wrocław 1978, Studia Copernicana 16, s. [427]-442.
• Catalogus librorum qui conseruantur in Bibliotheca Ecclesiae parochialis veteris urbis Regiomontanae ex Testamente Reuerend: D. Joannis Poliandri vel Grauman Anno 1560 conscriptus ab illustriss. Principis Alberti Borussorum Ducis bibliothecario Henricho Zellio Agrippinate, [in:] Geschichte der Stadtbibliothek zu Königsberg. Mit einem Anhang Katalog der Bibliothek des M. Johannes Poliander 1560, Hrsg. Ch. Krollmann, Königsberg 1929, s. 1-66.
• Catalogus Librorum Sedecimo Saeculo Impressorum Bibliothecae Teleki-Bolyai Nóvum Forum Siculorum, red. M. Spielmann-Sebestyén, L. Balázs, H. Ambrus, O. Mesaros, (Biblioteca Judeţeană Mureş), Târgu Mureş 2001.
• Chlebus E., Dwie oprawy Tomasza Krügera z księgozbioru elbląskiego patrycjusza Andrzeja Morenberga [w:] Dawnych ksiąg niesyty. Tom studiów dedykowanych Profesorowi Januszowi Tondelowi na siedemdziesięciolecie urodzin, pod red. I. Imańskiej i A. Wagnera, Toruń 2016, s. 205–221.
• Die Matrikel der Universität Heidelberg von 1386 bis 1662, Hrsg. G. Toepke, T. 2 1554-1662, Heidelberg 1886.
• Die Matrikel der Universität Köln, Bearb. H. Keusen, Bd. 2 (1476-1559), Hanstein, Bonn 1919.
• Die Matrikel und die Promotionsverzeichnisse der Albertus-Universität zu Königsberg i. Pr. 1544-1829. Bd. 1, Die Immatrikulationen von 1544-1656, Hrsg. G. Erler, Bd. I, Leipzig 1910.
• Dück J., Geschichte des Kronstädter Gymnasiums. Eine Festgabe zur dritten Säcularfeier desselben, Krönstadt 1845.
• Garwoliński T., 60. rocznica wznowienia powojennej działalności Biblioteki Hosianum w Olsztynie, „Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych” nr 1-2 (28-29) (2009), s. [96]-115.
• Garwoliński T., Charakterystyka zbioru druków z XVI wieku Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 102 (2014), s. [45]-65.
• Garwoliński T., Druki medyczne z XV i XVI wieku w zbiorach Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie, „Forum Bibliotek Medycznych”, R. 10, 2017, nr 1(19), s. 252-281.
• Garwoliński T., Dzieje Biblioteki „Hosianum” (Braniewo – Olsztyn: 1565-2008), „Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych”, 1-2 (2008), s. [59]-72.
• Garwoliński T., Powojenne dzieje Biblioteki Warmińskiego Seminarium Duchownego „Hosianum” w Olsztynie, [w:] Cor Dioecesis. 450 lat Warmińskiego Seminarium Duchownego „Hosianum” (1565-2015), red. A. Kopiczko, P. Rabczyński, Olsztyn 2015, s. 471-502.
• Garwoliński T., Utracone i zachowane kościelne księgozbiory warmińskie od XVII do XX wieku, „Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy”, 3 (2015), s. 116-135.
• Geschichte der Stadtbibliothek zu Königsberg. Mit einem Anhang Katalog der Bibliothek des M. Johannes Poliander 1560, Hrsg. Ch. Krollmann, Königsberg 1929.
• Haebler K., Rollen- und Plattenstempel des XVI. Jahrhunderts, (Sammlung Bibliothekswissenschaftlicher Arbeiten, H. 41), Leipzig 1928 (Martino Publisching 2008).
• Helwig H., Handbuch der Einbandkunde, Bd. 2, Hamburg: Maximilian-Gesellschaft, 1954.
• Jaster S., Die medizinische Fakultät der Albertus-Universität und ihre bedeutendsten Vertreter im 16. Und 17. Jahrhundert, [in:] Die Universität Königsberg in der Frühen Neuzeit, Hrsg. H. Marti, M. Komorowski, Köln 2008, s. [42]-76.
• Kolb A., Der Kartograph Heinrich Zell. Ein unbekannter Strassburger Drucker des 16. Jahrhunderts, „Gutenberg-Jahrbuch” 1972, s. 174-177.
• Köln und Bonn mit ihren Umgebungen. Für Fremde und Einheimische. Aus den besten, und vorzüglich aus noch unbenutzten Quellen bearbeitet. Mit einem Grundrisse von Köln, Köln 1828.
• Komorowski M., Das Schicksal der Staats- und Universitätsbibliothek Königsberg, „Bibliothek. Forschung und Praxis”, R. 4 (1980), s. 139-154.
• Komorowski M., Die Erforschung der Königsberger Buch- und Bibliotheksgeschichte, [in:] Kulturgeschichte Ostpreussens in der Frühen Neuzeit, Hrsg. K. Garber, M. Komorowski, A.E. Walter, Tübingen 2001, s. 153-184.
• Kuhnert E., Geschichte der Staats- und Universitätsbibliothek zu Königsberg. Von ihre Begründung bis zum Jahre 1810, Leipzig 1926.
• Liceul Honterus. Anuar 2015/2016, red. H. Wagner, Braşov 2016.
• Margócsy D., Somos M., Joffe S. N., The Fabrica of Andreas Vesalius. A Worldwide Descriptive Census, Ownership, and Annotations oft he 1543 and 1555 editions, Leiden, Boston, 2018, Medieval and Early Modern Philosophy and Science, vol. 28.
• Marti H., Die Quellenbestände zur frühneuzeitlichen Königsberger Universitätsgeschichte im polnischen Olsztyn (Allenstein). Ein erster fragmentarischer Überblick, [in:] Königsberger Buch- und Bibliotheksgeschichte, Hrsg. A.E. Walter, Köln 2004, s. [571]-582.
• Merlo J.J., Die Meister der altkölnischen Malerschule, Köln 1852.
• Merlo J.J., Ulrich Zell Koelns erster Drucker, Bearb. O. Zaretzky, Koeln 1900.
• Nierzwicki K., Chełmiński egzemplarz „De humani corporis fabrica” Andreasa Vesaliusa (Bazylea 1555) w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, [w:] W świecie bibliologii i informatologii. Księga dedykowana Profesor Bronisławie Woźniczce-Paruzel w 70. rocznicę urodzin, Toruń 2019, s. [59]-98.
• Nierzwicki K., W poszukiwaniu anatomicznego traktatu De humani corporis Fabrica Andreasa Vesaliusa (Basel 1543, 1555) w Gdańsku, „Biblioteka” 2019, nr 23 (32), s. 167-207.
• Nierzwicki K., Warszawski egzemplarz „De humani corporis fabrica” Andreasa Vesaliusa (Bazylea 1555) ze zbiorów Biblioteki Narodowej. Przyczynek do dziejów recepcji anatomii wesaliańskiej w Polsce, [w:] Dawnych ksiąg niesyty. Tom studiów dedykowanych Profesorowi Januszowi Tondelowi na siedemdziesięciolecie urodzin, pod red. I. Imańskiej i A. Wagnera, Toruń 2016, s. 167-203.
• Nutton V., Historical introduction, [in:], Vesalius, The fabric of the human body : an annotated translation of the 1543 and 1555 editions, by Daniel H. Garrison, Malcolm H. Hast, Basel 2014, s. LXXV-CIII.
• Obłąk J., Jaroszewicz-Pieresławcew Z., Wojtkowski J., Katalog inkunabułów Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie, Olsztyn 2007.
• Oldfield Ph., Vesalius at 500, an exibition commemorating the five-hundredth anniversary oft he birth of Andreas Vesalius, Toronto 2014.
• Reusch R., Harderwyk, Gerhard von, [in:] Allgemeine Deutsche Biographie 10 (1879), s. 593, [online] https://www.deutsche-biographie.de/pnd10096555 5.html#adbcontent [dostęp 20.01.2021].
• Schmidt-Künsemüller F. A., Angler, Caspar, [in:] Lexikon des gesamten Buchwesens Online, [online] http://dx.doi.org/10.1163/ 9789004337862_lgbo_COM_010625 [dostęp 4.02.2021].
• Schullerus F., Siebenbürger Studirende (sic!) an der Universität Frankfurt an der Oder, [in:] „Archiv des Vereines für Siebenbürgische Landeskunde“, Neue Folge, Bd. 22, Hermannstadt 1889.
• Serczyk J., Albertyna. Uniwersytet w Królewcu, Olsztyn 1994.
• Serczyk J., Suche nach Büchern im ehemaligen Süd-Ostpreussen in den ersten Jahren nach dem Zweiten Weltkrieg. Erinnerungen eines polnischen Bibliothekars, [in:] Königsberger Buch- und Bibliotheksgeschichte, Hrsg. A.E. Walter, Köln 2004, s. [483]-494.
• Sidorowicz-Mulak D., Wagner A., Dzieło Vesaliusa w oprawie Mistrza Dawida a problem początków księgozbioru króla Zygmunta Augusta, „Roczniki Biblioteczne” 2015, R. 59, s. 3-24.
• Skrobacki A., Polacy na wydziale lekarskim Uniwersytetu w Królewcu, Olsztyn 1969.
• Sokół S., Medycyna w Gdańsku w dobie Odrodzenia, Wrocław 1960, (Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, XIV).
• Strutyńska M., Alte Drucke Königsberger Provenienz in den Beständen der Universitätsbibliothek Toruń, [in:] Königsberger Buch- und Bibliotheksgeschichte, Hrsg. A.E. Walter, Köln 2004, s. [547]-562.
• Strutyńska M., Struktura proweniencyjna zbioru starych druków Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. Przewodnik po zespołach. Problemy badawcze i metodologiczne, Toruń 1999.
• Szabó M., Tonk S., Erdélyiek egyetemjárása a korai újkorban 1521-1700, Szeged 1992, Fontes Rerum Scholasticarum, IV.
• Thielen P.G., Ein Katalog der Kammerbibliothek Herzog Albrecht von Preussen aus dem Jahre 1576, „Jahrbuch der Albertus-Universität zu Königsberg Pr.“, Bd. IV, 1954, s. 202-226.
• Tondel J., Biblioteka Zamkowa (1529-1568) księcia Albrechta Pruskiego w Królewcu, Toruń 1992.
• Tondel J., Das Schicksal der Königsberger Schlossbibliothek, „Preussenland. Mitteilungen der Historischen Kommision für Ost- und Westpreussiche Landesforschung und aus den Archiven der Stiftung Preussischer Kulturbesitz” 1987, Jg. 25, s. 39-48.
• Tondel J., Ekslibrisy Biblioteki Zamkowej Księcia Albrechta, [w:] tegoż, Książka w dawnym Królewcu Pruskim, Toruń 2001, s. 264-276.
• Tondel J., Eruditio et prudentia. Die Schloßbibliothek Herzog Albrechts von Preußen. Bestandkatalog 1540–1548, Wiesbaden 1998.
• Tondel J., Katalog Poloników Kammerbibliothek i Nova Bibliotheca księcia Albrechta Pruskiego zachowanych w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, Toruń 1991.
• Tondel J., Królewiecki egzemplarz dzieła Mikołaja Kopernika „De revolutionibus“ (Norymberga 1543) ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, [w:] tegoż, Książka w dawnym Królewcu Pruskim, Toruń 2001, s. 29-[50].
• Tondel J., Księgozbiór królewieckiego lekarza Andrzeja Aurifabra (1513-1559), [w:] tegoż, Książka w dawnym Królewcu Pruskim, Toruń 2001, s. 51-129.
• Tondel J., Wagner A., The Silver Library of Duke Albrecht of Prussia and his wife Anna Maria, Berlin 2019.
• Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des 16. Jahrhunderts, t. 1-24, Stuttgart 1983-2000.
• Walter A.E., Das Schicksal der Königsberger Archive und Bibliotheken. Eine Zwischenbilanz, [in:] Königsberger Buch- und Bibliotheksgeschichte, Hrsg. A.E. Walter, Köln 2004, s. [1]-68.
• Walter A.E., Die Königsberger Universitätsbibliothek in der Frühen Neuzeit. Grundzüge ihrer Geschichte, bibliotheksgeschichtliche Quellen, Perspektiven der Forschung, [in:] Die Universität Königsberg in der Frühen Neuzeit, Hrsg. H. Marti, M. Komorowski, Köln 2008, s. [264]-305.
• Wojtkowski J., Katalog druków XVI wieku Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie, Lublin 2012.
• Wojtkowski J., Stare druki w Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, „Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych”, nr 1-2 (28-29) (2009), s. [32]-45.
