Jak tworzono „książkę socjalistyczną”? Narady wydawców i księgarzy państw bloku wschodniego 1965-1988

Abstrakt

Autor artykułu na podstawie materiałów archiwalnych i prasowych analizuje dokumenty obrazujące przebieg i efekty narad kierownictw ruchu wydawniczego, wydawnictw i księgarstwa państw bloku wschodniego z lat 1965-1988. Twierdzi, że ta forma współpracy realizowała cele ideologiczne i polityczne narzucone przez Moskwę i kierownictwa partyjne partii komunistycznych Europy Środkowo-Wschodniej. Dotyczyły one m.in. wydawania dzieł związanych z rocznicami wydarzeń i postaciami ważnymi z punktu widzenia ideologii i ruchu komunistycznego oraz interpretujących z tej perspektywy problemy świata współczesnego. Ta kooperacja przybierała najczęściej postać tłumaczeń wybranych książek na języki narodowe krajów socjalistycznych. Ukazywały się one w seriach wydawniczych (najbardziej znane: „Socjalizm – Doświadczenia, Problemy, Perspektywy”, „Realny Socjalizm”, „Biblioteka Zwycięstwa”). Uczestnicy narad próbowali (z mizernym efektem) wyjść z ofertą wydawniczą poza „żelazną kurtynę”. W tym celu utworzona została Rada Koordynacyjna Krajów Socjalistycznych dla Wydawnictw Literatury Społecznej, Socjalistycznej i jej Rozpowszechniania w Krajach Niesocjalistycznych. Efekty jej działalności były jednak niewielkie i budziły coraz większe zastrzeżenia członków tego gremium. Efektywność narzuconej współpracy, której formę stanowiły narady, była daleko mniejsza od planowanej.